Hoe ga ik om met onzekerheid, laag zelfbeeld en faalangst van mijn kind én mezelf?
´Mamaaa ik heb een zon geknutseld´ enthousiast komt ze me tegemoet als ik haar op kom halen bij de opvang. Samen met haar pedagogisch medewerker lopen we naar binnen om haar spullen te pakken en ze haalt de geknutselde zon tevoorschijn. Ik zie Eva haar gezicht gelijk betrekken en ze roept: ´Ik heb het helemaal niet goed gedaan mama!´. Ik merk dat ik schrik van haar opmerking en ik voel gelijk een reactie in mijn eigen lijf. Even weet ik niet wat ik moet zeggen. Uiteindelijk zeg ik ongemakkelijk: ´Maar ik zie dat je wel je best hebt gedaan om deze zon te maken´. Meteen zijn er allemaal gedachtes die door mijn hoofd schieten: sh*t ik heb hier toch voor geleerd, waarom weet ik niet wat ik moet zeggen? Ik voel dat haar opmerking een onzekerheid in mezelf aanraakt en niet alleen op professioneel vlak, maar een die misschien nog wel kwetsbaarder voelt; mijn moederschap. ‘Doe ik het wel goed als moeder?’ ‘Heb ik dan toch mijn faalangst en lage zelfbeeld aan haar doorgegeven?’ enz. Ik kom er zo snel niet uit en besluit daarom om er nu niet verder op in te gaan en we gaan lekker naar huis.
Eenmaal thuis laat de situatie me niet los. Haar uitspraak raakte me dus ik voel dat er een (spiegelende) boodschap ligt in haar gedrag en tegelijkertijd wil ik haar ook zien en horen in haar onzekerheid, dus ik besluit op de situatie terug te komen. We pakken de geknutselde zon erbij en ik vraag haar of ze me wil vertellen over het knutselen. Ze begint enthousiast te praten over met wie ze geknutseld heeft en wat er op tafel lag. ´Ik hoor dat je het knutselen leuk vond lieverd, klopt dat?’ Ja mama ik vond het knutselen heel leuk, maar de zon is niet gelukt! ‘Kan je vertellen wat er niet gelukt is?’ vraag ik haar. Ja de stralen van de zon zitten niet goed kijk maar´. Met een beteuterd gezicht wijst ze naar de stralen die overdwars op de zon geplakt zitten. ´Hij is niet zoals het plaatje op de muur met de stralen zo omhoog mama´. ´Wilde je graag het plaatje van de muur namaken?´ vraag ik haar. ´ja en dat is niet gelukt´ zegt ze zuchtend. Ik leg mijn hand op haar knie, kijk haar aan en zeg: ´Ik zie en ik hoor dat je dat jammer vindt Eva´. Ze kijkt me aan en zegt volmondig: ´ja!´.
Even blijft het stil en ik moet ontzettend mijn best doen om nu niet allerlei oplossingen te gaan aandragen. Letterlijk even figuurlijk even mijn mond op slot, op mijn handen zitten en alleen even ademhalen en bij haar aanwezig blijven. Uiteindelijk zegt ze uit zichzelf ´maar kijk mama, mijn zon heeft wel stralen, maar ze zitten alleen anders. Ik vind hem toch wel mooi! Kunnen we hem ophangen?´ Ze kiest een plek uit waar we haar zon ophangen en kijken er samen nog even naar. ´Hij is prachtig mama!´ zegt ze blij. ´Dat is hij zeker Eva!´.
Ik kan het niet – een gevoel van onmacht, laag zelfbeeld of faalangst?
Wellicht is bovenstaande situatie herkenbaar voor je en voelde je net als ik de neiging om direct zoiets te zeggen als ´je kan het wel!´ of ´je knutsel is wel mooi!´. Vaak voelt het alsof we op deze manier onze kinderen aanmoedigen, maar helaas kan dit ook een tegengesteld effect hebben. Dit komt omdat we op deze manier vooral op de inhoud reageren en voorbij gaan aan het daadwerkelijke gevoel van je kind dat onder de opmerking ´het is me niet gelukt´ of ´ik kan het niet´ ligt. Uiteraard betekent het niet dat je kind direct een negatief zelfbeeld of faalangst heeft als hij of zij een keer zegt iets niet te kunnen. Veelal betreft het ook een gevoel van onmacht en/of frustratie over een voorval of situatie. Voor de volledigheid licht ik hieronder de begrippen ‘laag zelfbeeld’ en ‘faalangst’ nog kort toe:
Laag zelfbeeld
Bij een laag zelfbeeld ben je geneigd om negatief en kritisch naar jezelf te kijken/oordelen. Je verliest de positieve kwaliteiten uit het oog en je onzekerheid kan je gedragingen beheersen en gaat gepaard met veel negatieve gedachten die het zelfvertrouwen aantasten. Een laag zelfbeeld kan een risicofactor vormen voor het ontwikkelen van faalangst.
Faalangst
Bij faalangst speelt er meer dan alleen een gebrek aan zelfvertrouwen. Het gaat om een (constante) irrationele angst om iets verkeerd te doen, fouten te maken of niet goed te presteren. Je wil iets zo ontzettend graag goed doen en tegelijkertijd ben je bang dat je niet kan voldoen aan de verwachtingen (van jezelf en/of de omgeving. Met vaak als resultaat: je gaat uitstellen, je blokkeert of gaat juist heel hard werken.
Tips voor gevoelserkenning en stimuleren van zelfvertrouwen
Zelfvertrouwen betreft het vertrouwen in je eigen kracht ofwel de mate waarin je in jezelf geloofd het hebben van vertrouwen in je kwaliteiten en mogelijkheden. Wanneer een kind meer zelfvertrouwen ervaart zal dit op een positieve manier bijdragen aan zijn eigenwaarde en zelfbeeld. Hieronder deel ik daarom graag een aantal tips met je die je kan gebruiken om het gevoel van je kind te erkennen en het zelfvertrouwen te stimuleren:
- Luister rustig en met aandacht: Dit geeft je kind de ruimte om te vertellen over de situatie in zijn/haar eigen woorden. Wanneer je dit met volle aandacht doet zorgt dit voor verbinding (tussen jullie). Verbinding is een belangrijke voorwaarde voor het gevoel van veiligheid en dus je gevoelens kunnen en durven uiten.
- Wanneer je zou willen zeggen ´je kan het wel´ (of iets in die richting) probeer dan eerst het gevoel van je kind te benoemen: ´je vindt het jammer dat het niet is gelukt´, ´je wilde het heel graag heel goed doen´ enz. Voel en kies uiteraard welke bewoordingen bij jou zouden kunnen passen. De voorbeelden zijn ter illustratie.
- Stel vragen aan je kind: hoe kunnen we dit oplossen? hoe kan ik je helpen? wat is er volgens jou niet gelukt (aan je knutselwerk)? Wat kan je doen om het wel te laten lukken? Enz. Door het stellen van vragen stimuleer je je kind om zelf tot oplossingen te komen, maar ook om de situatie te verduidelijken/helder te krijgen.
- Geef woorden aan het verlangen van je kind: je zou het liefst de zon net zo willen knutselen als het plaatje aan de muur? Woorden geven aan het verlangen van je kind kan je kind het gevoel geven dat je echt begrijpt hoe graag hij/zij iets wil.
Laag zelfbeeld en faalangst in het moederschap
Het bovenstaande gedeelte richt zich vooral op het kind, echter vanuit zowel mijn professionele als persoonlijke ervaring weet ik dat thema’s als een laag zelfbeeld en faalangst ook in het moederschap veel voorkomen. Zoals je in de inleiding kon lezen werd ik zeer geraakt door de opmerking van mijn dochter ‘ik heb het niet goed gedaan’ en refereerde ik aan het feit dat ze mij hiermee ook een spiegel voorhield. De negatieve gedachtes die direct bij mij opkwamen en waarbij ik gelijk mijn professionaliteit en bovenal mijn eigen moederschap in twijfel trok heeft in die zin vooral te maken met mijn eigen zelfbeeld en faalangst en dus eigenlijk niet zozeer met haar (gedrag). In die zin vormt haar opmerking/gedrag voor mij een ‘spiegel’.
Wanneer kinderen gedrag laten zien zijn we vooral geneigd ons daar op te focussen. We gaan opzoek naar tips en tricks, beginnen dat toe te passen en hopen dat daarmee het gedrag veranderd. Maar zelfs al veranderd het gedrag wanneer je tips toepast, het gevoel, de gedachtes en overtuigingen dat het gedrag bij jouzelf opriep is daarmee niet aangepakt en zal in een andere situatie weer omhoog kunnen komen. Dit is waar ik in mijn praktijk, maar ook in mijn eigen moederschap, vaak zo’n vicieuze cirkel zie ontstaan omdat het ‘probleem’ eigenlijk maar eenzijdig wordt aangepakt. Het topje van de ijsberg (= zichtbare gedrag) wordt aangepakt, maar het gedeelte van die berg dat zich onder water bevindt, oftewel het niet zichtbare deel, wordt veelal ‘vergeten’.
Je kind als spiegel
Dit is precies het stuk waar het ‘spiegelen’ om de hoek komt kijken. Je hebt aan de ene kant het zichtbare gedrag van je kind waar we naar kijken en onderzoeken welke behoeftes daar liggen, maar aan de andere kant pakken we ook de boodschap van zijn gedrag voor jou mee. Spiegelen werkt dus als volgt: Wanneer je kind gedrag vertoont dat je raakt, triggert, irriteert of waar je je geen raad mee weet, dan gaan we er binnen het ‘spiegelen’ vanuit dat je kind jou ook iets wil vertellen met zijn gedrag. Je eigen kind laat je met zijn gedrag namelijk precies zien waar je bij jezelf nog naar mag kijken, waar nog onverwerkte pijn, verdriet, overtuigingen of trauma’s zitten. In mijn geval (het voorbeeld uit de inleiding) werd mijn eigen zelfbeeld en faalangst ‘aangeraakt’ door de opmerking ‘ik heb het niet goed gedaan’ van Eva en de boodschap voor mij is dan ook dat ik (verder) met mijn eigen zelfbeeld/faalangst (in het moederschap) aan de slag mag. Veelal liggen hier dieper liggende overtuigingen aan ten grondslag zoals ‘ik ben niet goed genoeg of ik doe het niet goed genoeg (als moeder)’, zo ook in mijn geval.
Wellicht is het goed hier nog een kleine kanttekening bij te maken, want het ‘spiegelen’ is ontzettend uitgebreid en bevat daarnaast ook nog eens prachtige en diepgaande symbolieken. Het rijkt voor nu te ver om dat hier nog verder uiteen te zetten. Daarnaast is het flink oefenen en best uitdagend om spiegels te vertalen en (diepere) overtuigingen uit te werken, omdat je voor je eigen kinderen en jezelf vaak een blinde vlek hebt. Met dit artikel richt ik me vooral op de bewustwording van dit aspect. Binnen mijn consulten fungeer ik daarom vaak als ‘vertaler’ van de spiegels die kinderen hun ouders laten zien. Ben je nieuwsgierig geworden naar het spiegelen? Dan nodig ik je van harte uit om dit zelf in een 1:1 consult te komen ervaren of ga op je eigen tijd en tempo aan de slag met de online cursus geboorte van een moeder.
Aan de slag!
Ik hoop dat ik je met mijn persoonlijke verhaal en de aanvullende informatie heb mogen inspireren rondom de thema’s onzekerheid, zelfbeeld en faalangst; zowel voor je kind(eren) als voor jezelf. Ik ben heel benieuwd hoe je de inzichten in je eigen gezin gaat uitwerken en hoe je de tips gaat toepassen. Heb je vragen over deze tekst of kan je extra ondersteuning bij deze thema’s gebruiken? Voel je dan van harte welkom om vrijblijvend contact met me op te nemen en/of plan een gratis! kennismakingsgesprek in.
